SzM-41M z komorą foniczną
Maska przeciwgazowa SzM-41M z komorą foniczną jest wersją rozwojową polskiej maski SzM-41M. Polska była pierwszym państwem, w którym produkowano masowo maskę z komorą foniczną bazującą bezpośrednio na konstrukcji SzM-41M (drugim była Bułgaria). Produkowano ją w czterech zasadniczych wersjach od 1966 do 1990 roku. Przeznaczona była dla wszystkich formacji oraz ludności cywilnej z okresu PRL. W 1966 roku była produkowana była przez Zakład nr 397, a od 1967 roku przez Zakład nr 298 (WSK PZL Warszawa II). Gumowy element części twarzowej produkowany był przez Zakład nr 95.
SzM-41M z komorą foniczną jest maską kapturową, wyposażoną w okrągłe wizjery oraz metalową komorę zaworów z podwójnym zaworem wydechowym i złączem gwintowym Rd 40x4mm. Wewnątrz wizjerów znajdują się obręcze umożliwiające montaż wkładek przeciwpotnych. Z przodu maski, na uwypukleniu nosowym znajduje się membrana foniczna schowana za metalową osłoną.
NAZEWNICTWO
Prawidłową nazwą prezentowanej maski i jedyną występującą we wszelakiej dokumentacji resortowej jest SzM-41M z komorą foniczną, tudzież SzM-41M KF. Pierwszy człon nazwy maski jest polską transliteracją nazwy radzieckiej i oznacza "Maska kapturowa (hełmowa) wzór 41, modernizowana".
Maska jest często błędnie nazywana MUA - w rzeczywistości jest to nazwa maski o tej samej konstrukcji w II i IV wersji, jednak przeznaczonej tylko i wyłącznie dla przemysłu. Stosowanie nazwy MUA lub OM-14 do masek kompletowanych w zestawach opisanych w dalszej części niniejszego opracowania, stanowi błąd. Kolejnym często powielanym błędem jest stosowanie nazwy E-014 w stosunku do pochłaniacza. Prawidłową nazwą pochłaniacza jest EO-14 lub BSS-MO-4u, w zależności od wersji. Nie jest znane znaczenie symbolu "E-014", umieszczanego na pochłaniaczach BSS-MO-4u. Nazwę zestawu określa się według nazwy pochłanaicza. W przypadku SzM-41M wyróżnia się zestawy o nazwach EO-14 oraz BSS-MO-4u.
Wykaz wyposażenia służby ratownictwa ogólnego oddziału samoobrony
Karta kontrolna dołączona do skrzyni z zestawami BSS-MO-4u
Tymczasowe przepisy o przechowywaniu, przeglądach oraz przewożeniu sprzętu i materiałów służby chemicznej, wyd. MON 1954
WERSJE
Wersja I
Pierwsza wersja SzM-41M z komorą foniczną bazuje na IV wersji SzM-41M. Osłona komory fonicznej wykonana jest z niepomalowanego metalu. Wewnątz części twarzowej, przy membranie fonicznej umieszczony jest gumowy płatek. Tak jak w pierwowzorze, niektóre egzemplarze z 1966 roku mają podwyższony otok, jednak bez docisku zaworu. Wersja ta była produkowana od 1966 do 1967 roku.
I wersja SzM-41M z komorą foniczną
I wersja SzM-41M z komorą foniczną - wnętrze
komora zaworów I wersji SzM-41M z komorą foniczną - widoczny obniżony otok wokół zaworu oraz brak wycięć dociskowych
porównanie dwóch rodzajów komór zaworów I wersji SzM-41M z komorą foniczną - po lewej egzemplarz z 1966 roku z podwyższonym otokiem wokół zaworu, bez wycięć dociskowych
Wersja II
Druga wersja SzM-41M z komorą foniczną bazuje na IV (I połowa 1968 roku) oraz V (od 1969 roku) wersji SzM-41M. Konstrukcja osłony komory fonicznej jest identyczna jak w wersji I, jednak jest ona pomalowana na czarno. Wbrew powszechnemu mitowi, nie jest ona plastikowa, lecz metalowa. Wewnątrz części twarzowej umieszczono gumowy płatek przy membranie fonicznej.
Wersja ta była produkowana najprawdopodobniej już w I połowie 1968 roku, na co wskazują dwa zdobyte egzemplarze. Brak jest w nich stempli z datą złożenia maski, jednak obie mają gumę wyprodukowaną w I oraz II kwartale 1968 roku. Pierwsza z nich ma zawór wydechowy wyprodukowany w grudniu 1967 roku, a druga w kwietniu 1968 roku, więc są one zbliżone do daty produkcji gumy w obu egzemplarzach. Nasuwa się więc wniosek, że całe maski mogły zostać złożone w tym okresie. Nie wiadomo czy wersja ta była produkowana równocześnie z wersją trzecią, gdyż nie potwierdzono istnienia egzemplarzy obu wersji zbieżnych datowo. Najwcześniejszy znany późniejszy egzemplarz pochodzi z 1970 roku, a produkcję tej wersji zakończono w 1984 roku.
II wersja SzM-41M z komorą foniczną
II wersja SzM-41M z komorą foniczną - wnętrze
II wersja SzM-41M z komorą foniczną - egzemplarz z 1968 roku
II wersja SzM-41M z komorą foniczną - drugi egzemplarz z 1968 roku
komora zaworów II wersji SzM-41M z komorą foniczną (I połowa 1968 roku i początek 1969 roku) - widoczny obniżony otok wokół zaworu oraz brak wycięć dociskowych
komora zaworów II wersji SzM-41M z komorą foniczną (od 1969 roku) - widoczne wcięcie przy złączu gwintowym na otoku wokół zaworu
Wersja III
Trzecia wersja SzM-41M z komorą foniczną bazuje na IV wersji SzM-41M. Usunięto w niej wewnętrzny gumowy płatek przy membranie fonicznej oraz zmieniono osłonę komory fonicznej na większą. Powszechnie nazywana jest "MUA dla telegrafistów", jednak jest to określenie błędne. Maska nie nosiła nazwy MUA oraz, jak dowodzą fotografie z epoki, była używana w różnych rodzajach wojsk (głównie chemicznych), nie tylko w łączności. Wersja ta była produkowana w II połowie 1968 roku. Nie wiadomo czy była produkowana równocześnie z wersją II, ponieważ nie potwierdzono istnienia egzemplarzy obu wersji zbieżnych ze sobą datowo.
III wersja SzM-41M z komorą foniczną
III wersja SzM-41M z komorą foniczną - wnętrze
komora zaworów III wersji SzM-41M z komorą foniczną - widoczny obniżony otok wokół zaworu oraz brak wycięć dociskowych
Wersja IV
Ostatnia wersja SzM-41M z komorą foniczną bazuje na V wersji SzM-41M. Konstrukcja osłony komory fonicznej uległa zmianie na wieloelementową, w przeciwieństwie do jednoelementowego poprzednika. W tej wersji ponownie usunięto gumowy płatek wewnątrz części twarzowej, przy membranie fonicznej. Tak jak w V wersji SzM-41M, pod koniec lat 80-tych jakość gumy jest zauważalnie niższa. Wersja ta była produkowana od 1985 do 1990 roku.
IV wersja SzM-41M z komorą foniczną
IV wersja SzM-41M z komorą foniczną - wnętrze
komora zaworów IV wersji SzM-41M z komorą foniczną - widoczne wcięcie przy złączu gwintowym na otoku wokół zaworuh
OZNACZENIA NA CZĘŚCIACH TWARZOWYCH
oznaczenia odlale na gumie:
A - rozmiar; B - numer formy; C - producent gumy; D - rok i kwartał produkcji gumy
Wewnątrz części twarzowych stosowano oznaczenia producenta gumy oraz producenta maski, w postaci stempli tuszowych. Poniżej prezentowane są oznaczenia producenta gumy:
A - producent gumy; B - producent gumy
w części egzemplarzy z lat 80-tych stosowano słowny skrót miesiąca zamiast oznaczenia liczbowego
Oznaczenia producenta maski prezentowane są poniżej w przedziałach czasowych:
1966-1969:
A - producent maski; B - data produkcji maski
stempel ulegał stopniowemu zmniejszeniu rozmiarów po 1966 roku
1970-1990:
A - producent maski; B - data produkcji maski; C - brak danych, prawdopodobnie numer serii lub partii
ZESTAW
Kompletny zestaw składa się z części twarzowej, węża łączącego, pochłaniacza, torby nośnej oraz pudełka z wkładkami przeciwpotnymi. W zależności od modelu pochłaniacza, zestaw nosił nazwę EO-14 lub BSS-MO-4u. Z kolei zestaw BSS-MO-4u mógł być kompletowany z torbami wojskowymi lub cywilnymi. Wyposażeniem dodatkowym zestawu był indywidualny pakiet przeciwchemiczny oraz, według instrukcji wojsk chemicznych z 1964 roku, rękawice gumowe z odzieży ochronnej.
ZESTAW EO-14
Zestaw EO-14 z maską SzM-41M z komorą foniczną był kompletowany tylko w jednej możliwej konfiguracji. Opisy wersji poszczególnych elementów zestawów zostały zaprezentowane pod galerią.
1966:
część twarzowa I wersji
wąż łączący
pochłaniacz EO-14
torba nośna
WĄŻ ŁĄCZĄCY Z ZESTAWU EO-14
Wąż łączący do zestawu EO-14 z maską SzM-41M z komorą foniczną występował tylko w jednej wersji. Stanowi on czwartą wersję węża łączącego występującego w zestawach EO-14. Wykonany jest z czarnej gumy, a złącza gwintowe zabezpieczone są przez kadmowanie. Produkowany był od 1966 do 1990 roku przez Zakład nr 397 (1966 rok) oraz Zakład nr 298 (1967-1990).
wąż łączący z zestawu EO-14
oznaczenia na wężu łączącym
A - producent
B - data produkcji
POCHŁANIACZ EO-14
Pochłaniacz EO-14 kompletowany z maską SzM-41M z komorą foniczną, stanowi jego ostatnią wersję z odchudzonym nadrukiem. Produkowany był tylko w 1966 roku przez Zakład nr 397.
pochłaniacz EO-14 - widok od przodu
pochłaniacz EO-14 - widok od tyłu
oznaczenia na pochłaniaczu EO-14:
A - nazwa; B - producent; C - miesiąc i rok produkcji pochłaniacza; D - numer partii; E - numer pochłaniacza i seria; F - prawdopodobnie nazwa wkładu filtrującego; G - masa; H - miesiąc i rok produkcji korpusu
oznaczenia na tylnej stronie pochłaniacza
TORBA NOŚNA
Torba nośna z zestawu EO-14, kompletowana z maską SzM-41M z komorą foniczną, stanowi jej ostatnią wersję ze wszystkich wariantów zestawu EO-14. Torba jest jednokolorowa, w odcieniu oscylującym wokół oliwkowego lub musztardowego. Posiada zaczepy do pasoszelek wojskowych. Produkowana od 1966 do 1969 roku przez Lubawskie Zakłady Konfekcji Technicznej.
torba nośna - widok od przodu
torba nośna - widok od tyłu
torba nośna - wnętrze
ZESTAW BSS-MO-4U
Poniżej zaprezentowane zostały zdjęcia prawidłowego ukompletowania zestawów BSS-MO-4u. Opisy wersji poszczególnych elementów zestawów zostały zaprezentowane pod galerią.
1967 rok:
część twarzowa I wersji
wąż łączący
pochłaniacz BSS-MO-4u I wersji
torba nośna I wersji
I połowa 1968 roku i początek 1969 roku:
część twarzowa II wersji
wąż łączący
pochłaniacz BSS-MO-4u II wersji
torba nośna I wersji
1968 rok:
część twarzowa III wersji
wąż łączący
pochłaniacz BSS-MO-4u II wersji
torba nośna I wersji
1969 rok:
część twarzowa II wersji
wąż łączący
pochłaniacz BSS-MO-4u III wersji
torba nośna I wersji
1970-1971:
część twarzowa II wersji
wąż łączący
pochłaniacz BSS-MO-4u III wersji
torba nośna II wersji
1972:
część twarzowa II wersji
wąż łączący
pochłaniacz BSS-MO-4u III wersji
torba nośna III wersji
1975-1980:
część twarzowa II wersji
wąż łączący
pochłaniacz BSS-MO-4u III wersji
torba nośna IV wersji
1979-1980:
część twarzowa II wersji
wąż łączący
pochłaniacz BSS-MO-4u III wersji
torba nośna V wersji
1981-1984:
część twarzowa II wersji
wąż łączący
pochłaniacz BSS-MO-4u III wersji
torba nośna VI wersji
1985-1989:
część twarzowa IV wersji
wąż łączący
pochłaniacz BSS-MO-4u III wersji
torba nośna VI wersji
1990 rok:
część twarzowa IV wersji
wąż łączący
pochłaniacz BSS-MO-4u III wersji
torba nośna VII wersji
1970-1971:
część twarzowa II wersji
wąż łączący
pochłaniacz BSS-MO-4u III wersji
torba niewojskowa I wersji
1972-1973 rok:
część twarzowa II wersji
wąż łączący
pochłaniacz BSS-MO-4u III wersji
torba niewojskowa II wersji
1974 rok:
część twarzowa II wersji
wąż łączący
pochłaniacz BSS-MO-4u III wersji
torba niewojskowa III wersji
1976-1980:
część twarzowa II wersji
wąż łączący
pochłaniacz BSS-MO-4u III wersji
torba niewojskowa IV wersji
WĄŻ ŁĄCZĄCY
Wąż łączący jest tożsamy z wężem z zestawu EO-14.
POCHŁANIACZ BSS-MO-4U
Pochłaniacz BSS-MO-4u występuje w trzech wersjach. Produkowany był w latach 1967-1990 przez Zakład nr 298.
Korpus pochłaniacza w pierwszej wersji nie różni się niczym pod względem konstrukcyjnym od III, IV i V wersji pochłaniacza EO-14. Jedyną różnicą są oznaczenia. Cechą charakterystyczną tej wersji jest stemplowany symbol E-014.
I wersja pochłaniacza BSS-MO-4u - widok od przodu
I wersja pochłaniacza BSS-MO-4u - widok od tyłu
I wersja pochłaniacza BSS-MO-4u - widok od spodu
W drugiej wersji konstrukcja korpusu nie uległa zmianie względem poprzedniej. Jedyną zmianą było umieszczenie symbolu E-014 w formie wytłoczenia, zamiast stempla. Produkowany był od 1968 do początku 1969 roku.
II wersja pochłaniacza BSS-MO-4u - widok od przodu
II wersja pochłaniacza BSS-MO-4u - widok od tyłu
II wersja pochłaniacza BSS-MO-4u - widok od spodu
Ostatnia wersja pochłaniacza BSS-MO-4u. Sposób oznaczania nie uległ zmianie. Jedyną różnicą w stosunku do poprzedniej wersji jest zmiana osłony wlotu pochłaniacza na kratkę. Produkowany był od 1969 roku do końca produkcji.
III wersja pochłaniacza BSS-MO-4u - widok od przodu
III wersja pochłaniacza BSS-MO-4u - widok od tyłu
III wersja pochłaniacza BSS-MO-4u - widok od spodu
oznaczenia na pochłaniaczach BSS-MO-4u (przód):
A - brak danych, błędnie uznawane za nazwę; B - producent
oznaczenia na pochłaniaczach BSS-MO-4u (przód):
C - miesiąc i rok produkcji; D - numer partii; E - numer pochłaniacza i seria; F - masa
TORBA NOŚNA
Wśród toreb wyróżnia się torby typowo wojskowe oraz niewojskowe - te drugie miały pas biodrowy zamiast zapięcia do wojskowych pasoszelek. W praktyce jednak torby wojskowe były powszechnie używane.
TORBY NOŚNE WOJSKOWE
Pierwsza wersja jest tożsama z torbą kompletowaną z zestawem EO-14.
I wersja torby - widok od przodu
I wersja torby - widok od tyłu
I wersja torby - wnętrze
Druga wersja jest konstrukcyjnie identyczna z poprzednią wersją. Jedyną różnicą jest zmiana koloru tkaniny na bardziej szary. W przeciwieństwie do poprzedniej wersji, odcienie pomiędzy różnymi egzemplarzami były bardziej jednolite. Produkowana była w latach 1970-1971 roku przez Spółdzielnię Inwalidów i Rencistów Ostrowiec.
II wersja torby - widok od przodu
II wersja torby - widok od tyłu
II wersja torby - wnętrze
Trzecia wersja torby. Różnice w stosunku do poprzedniej wersji obejmują zmianę koloru materiału, z którego wykonany jest pas nośny, paski od D-ringów i szlufki od ściągaczy - w tej wersji te elementy są w kolorze brązowym oraz zastosowanie imiennika. Produkowana była w 1972 roku (jedyny znany rocznik) przez Lubawskie Zakłady Konfekcji Technicznej.
III wersja torby - widok od przodu
III wersja torby - widok od tyłu
III wersja torby - wnętrze
Czwarta wersja torby nośnej. Zmiany w stosunku do poprzedniej wersji obejmują usunięcie ściągaczy na spodzie oraz skrócenie wszycia pasa nośnego. Zastosowano w niej bawełniane taśmy i paski w kolorze zielonym. Produkowana była w latach 1975-1980 przez Skoczowską Fabrykę Kapeluszy "POLKAP".
IV wersja torby - widok od przodu
IV wersja torby - widok od tyłu
IV wersja torby - wnętrze
W piątej wersji torby zastosowano brązowy pas nośny. Produkowana była w latach 1979-1980 przez Spółdzielnię Inwalidów i Rencistów Ostrowiec, równolegle z czwartą wersją torby.
V wersja torby - widok od przodu
V wersja torby - widok od tyłu
V wersja torby - wnętrze
Konstrukcja szóstej wersji torby pozostała niezmieniona w stosunku do poprzedniej wersji. Jedyną różnicą jest zastosowanie pasków ze stylonu zamiast bawełnianych. Egzemplarze z końca produkcji nie posiadają okucia na pasku od zapięcia głównego. Produkowana od 1981 do 1989 roku przez Spółdzielnię Inwalidów i Rencistów Ostrowiec.
W prawidłowym wydatowaniu okresu produkcji torby pomógł Aleksander Ochotny-Sobański. Dziękujemy!
VI wersja torby - widok od przodu
VI wersja torby - widok od tyłu
VI wersja torby - wnętrze
Ostatnia wersja torby posiada konstrukcję podobną do wersji poprzedniej z tą różnicą, że jest wykonana z gumowanego materiału (oprócz pasków). Pasek od zapięcia głównego nie posiada okucia. Produkowana była w 1990 roku przez Lubawskie Zakłady Konfekcji Technicznej.
VII wersja torby - widok od przodu
VII wersja torby - widok od tyłu
VII wersja torby - wnętrze
TORBA NOŚNA NIEWOJSKOWA
Pierwszy model torby przeznaczonej stricte dla formacji niewojskowych oraz ludności cywilnej, dlatego zamiast zapięcia do wojskowych pasoszelek posiada pas biodrowy. Torba wykonana jest z tych samych materiałów co w II wersji torby wojskowej. Pas nośny jest wszyty pod kątem 45 stopni. Produkowana była od 1970 do co najmniej 1971 roku (jedyne znane roczniki) przez Spółdzielnię Inwalidów i Rencistów Ostrowiec.
I wersja torby niewojskowej - widok od przodu
I wersja torby niewojskowej - widok od tyłu
I wersja torby niewojskowej - wnętrze
Druga wersja torby niewojskowej. Jedyną zmianą w stosunku do poprzedniej wersji jest zastosowanie imiennika. Produkowana była od 1972 do 1973 roku przez Spółdzielnię Inwalidów i Rencistów Ostrowiec.
II wersja torby niewojskowej - widok od przodu
II wersja torby niewojskowej - widok od tyłu
II wersja torby niewojskowej - wnętrze
Trzecia wersja torby niewojskowej. Jedyną różnicą w stosunku do poprzedniej wersji jest zmiana koloru materiału, z którego wykonany jest pas nośny, paski od D-ringów i szlufki od ściągaczy - w tej wersji te elementy są w kolorze brązowym. Produkowana była w 1974 roku (jedyny znany rocznik) przez Spółdzielnię Inwalidów i Rencistów Ostrowiec.
III wersja torby niewojskowej - widok od przodu
III wersja torby niewojskowej - widok od tyłu
III wersja torby niewojskowej - wnętrze
Ostatnia wersja torby niewojskowej. Jest to jedyna wersja, w której zastosowano zapięcie główne na guzik. Reszta konstrukcji torby pozostała niezmieniona w stosunku do poprzedniej wersji. Produkowana była od najpóźniej 1976 do co najmniej 1980 roku (inne roczniki nieznane) przez Spółdzielnię Inwalidów i Rencistów Ostrowiec.
IV wersja torby niewojskowej - widok od przodu
IV wersja torby niewojskowej - widok od tyłu
IV wersja torby niewojskowej - wnętrze