SzM-41

Maska przeciwgazowa SzM-41 jest polską kopią radzieckiej maski o tej samej nazwie. Stanowi ona pierwszy model maski przeciwgazowej, który był produkowany w powojennej Polsce. Produkowano ją w dwóch zasadniczych wersjach od około 1952 do 1958 roku. Przeznaczona była dla wszystkich formacji oraz ludności cywilnej z okresu PRL. Do 1958 roku była produkowana była przez Zakład nr 64, a w 1958 roku przez Zakład nr 397. Gumowy element części twarzowej produkowany był przez Zakład nr 64, a w 1958 roku prawdopodobnie przez Zakład nr 95.

SzM-41 jest maską kapturową, wyposażoną w okrągłe wizjery oraz metalową komorę zaworów z pojedynczym zaworem wydechowym i złączem gwintowym Rd 40x4mm. Wewnątrz wizjerów znajdują się obręcze umożliwiające montaż wkładek przeciwpotnych.

NAZEWNICTWO

Prawidłową nazwą prezentowanej maski i jedyną występującą we wszelakiej dokumentacji resortowej jest SzM-41. Nazwa maski jest polską transliteracją nazwy radzieckiej i oznacza "Maska kapturowa (hełmowa) wzór 41". Maska jest często błędnie nazywana "OM-14 z lat 50-tych". W rzeczywistości OM-14 jest kodem handlowym maski MU oraz MUA, które były przeznaczone tylko i wyłącznie dla przemysłu. Kody handlowe nie mają zastosowania do masek wchodzących w skład zestawów resortowych, w związku z czym błędem jest stosowanie nazw OM-14, MU oraz MUA do masek kompletowanych w zestawach opisanych w dalszej części niniejszego opracowania. Ponadto, maski oznaczane kodem handlowym OM-14 nie były produkowane w tym samym okresie, co SzM-41 Nazwę zestawu określa się według nazwy pochłaniacza. W przypadku SzM-41 wyróżnia się zestawy o nazwach MO-2 oraz MO-2-BS.

Instrukcja Wojsk Chemicznych, Indywidualne Środki Ochrony Przed Skażeniami, wyd. MON 1964

Katalog Sprzętu Powszechnej Samoobrony, wyd. MON 1971

Tymczasowe przepisy o przechowywaniu, przeglądach oraz przewożeniu sprzętu i materiałów służby chemicznej, wyd. MON 1954

Wersja I

Wersja ta charakteryzuje się zabezpieczeniem obręczy metalowych za pomocą farby w odcieniu pomarańczowo-złotym. Produkowana była najprawdopodobniej w 1952 i na początku 1953 roku przez Zakład nr 64.

Wersja II

W drugiej wersji SzM-41 zmieniono sposób zabezpieczenia obręczy metalowych poprzez zastosowanie ocynku. Produkowana była od 1952 do 1958 roku przez Zakład nr 64, a w 1958 roku przez Zakład nr 397.

OZNACZENIA NA CZĘŚCIACH TWARZOWYCH

Oznaczenia odlane na gumie różniły się w zależności od roku produkcji oraz producenta. Wczesne egzemplarze wersji I nie posiadały oznaczenia producenta gumy, a numer formy odlany na w tylnej części kaptura. Egzemplarze produkowane przez Zakład nr 397 również nie posiadają oznaczenia producenta gumy.

A - rozmiar; B - numer formy; C - producent gumy; D - rok i kwartał produkcji gumy

Wewnątrz części twarzowych stosowano oznaczenia producenta maski, w postaci stempli tuszowych.

A - producent maski; B - data produkcji maski

ZESTAW

Kompletny zestaw składa się z części twarzowej, węża łączącego, pochłaniacza, torby nośnej oraz pudełka z wkładkami przeciwpotnymi. W zależności od modelu pochłaniacza, zestaw nosił nazwę Mo-2 lub MO-2-BS. Według instrukcji wojsk chemicznych z 1964 roku, dodatkowym wyposażeniem zestawu były rękawice gumowe z odzieży ochronnej.

Poniżej zaprezentowane zostały zdjęcia prawidłowego ukompletowania zestawów MO-2 oraz MO-2-BS. Z uwagi na brak skompletowanego zestawu do I wersji SzM-41, zestaw ten nie został ukazany poniżej. Opisy wersji poszczególnych elementów zestawów zostały zaprezentowane pod galerią.

1953-1955:
część twarzowa II wersji
wąż łączący
pochłaniacz MO-2-BS
torba nośna

1953-1958:
część twarzowa II wersji
wąż łączący
pochłaniacz MO-2
torba nośna

WĄŻ ŁĄCZĄCY

Wąż łączący występował w dwóch wersjach

Wąż łączący w pierwszej wersji wykonany jest z czarnej gumy. Jego cechami charakterystycznymi są bawełniana otulina oraz zabezpieczenie złączy gwintowych za pomocą farby w pomarańczowo-złotym odcieniu. Produkowany był najprawdopodobniej w 1952 i na początku 1953 roku przez Zakład nr 64. Podobnie jak I wersja SzM-41, jest skrajnie rzadki.

W drugiej wersji zmieniono sposób zabezpieczania złączy gwintowych na ocynk. Pozostałe cechy z wersji I pozostały bez zmian. Produkowany był od 1952 do 1958 roku przez Zakład nr 64, a w 1958 roku przez Zakład nr 397.

Obie wersje węży łączących posiadają taki sam system oznaczeń.

A - producent
B - data produkcji

POCHŁANIACZ MO-2-BS

Pochłaniacz MO-2-BS produkowany był w jednej wersji prawdopodobnie od 1952 do 1955 roku przez Zakład nr 172. Stanowi kopię radzieckiego pochłaniacza MO-4.

pochłaniacz MO-2-BS - widok od przodu

pochłaniacz MO-2-BS - widok od tyłu

POCHŁANIACZ MO-2

Pochłaniacz MO-2 produkowany był w jednej wersji, prawdopodobnie od 1953 do 1958 roku, przez Zakład nr 397. Stanowi kopię radzieckiego pochłaniacza MO-4.

pochłaniacz MO-2 - widok od przodu

pochłaniacz MO-2 - widok od tyłu

OZNACZENIA NA POCHŁANIACZACH MO-2 i MO-2-BS

A - nazwa; B - producent; C - miesiąc i rok produkcji; D - numer partii; E - numer pochłaniacza i seria

TORBA NOŚNA

Torba nośna występowała w jednej wersji. Charakteryzuje się musztardowym kolorem, zapięciem głównym na pasek skórzany, występowaniem pasa biodrowego oraz brakiem zewnętrznej kieszeni na indywidualny pakiet przeciwchemiczny. Podzielona jest na trzy główne komory (na część twarzową, wąż łączący i pochłaniacz). W jednej z przegród znajduje się kieszeń na pudełko z wkładkami przeciwpotnymi. W komorze na pochłaniacz znajdują się klocki pod pochłaniacz oraz taśmy zapobiegające wysunięciu się pochłaniacza z torby. Do 1960 roku nie nanoszono w nich danych producenta. W 1960 roku produkowana była przez Lubawskie Zakłady Konfekcji Technicznej.

torba nośna - widok od przodu

torba nośna - widok od tyłu

torba nośna - wnętrze